Leren van de meest ervaren innovator: de natuur
Bij toekomstdenken denk je al snel aan supersonische technologieën en razendsnelle innovaties. Niet aan de natuur. Toch heeft de natuur een respectabele 3,8 miljard jaar ervaring met innovatie. In dit blog neemt toekomstecoloog Marjolein Pijnappels je mee op reis door de natuur om toekomstdenken een impuls te geven.
In een tijd waarin veerkracht het toverwoord is voor overleven in een steeds complexere en snel veranderende wereld, is het essentieel om te leren van de natuur zelf. De natuur is buitengewoon expert in flexibel inspelen op verandering – miljarden jaren ervaring. Duurzame praktijken maken vaak gebruik van natuurlijke materialen, maar het gaat het hier om iets anders: ons laten inspireren door structuren en processen in de natuur. Een soort biomimicry (het nabootsen van de natuur) voor toekomstdenkers.
Als toekomstecoloog zie ik overal om me heen inspiratie voor duurzamere organisaties: op microscopisch kleine schaal, het niveau van ecosystemen en zelfs voor onze hele planeet.
Verborgen samenwerkingen
De toekomst kan soms groot en ver weg lijken, dus we beginnen dichtbij, in ons eigen lijf. Op en in je lichaam groeien ontelbare bacteriën en ze vormen ware micro-ecosystemen. Een regenwoud in je darmen, een onderwatersysteem in je ogen en zelfs in je oren zit een complexe samenleving van kleine bacteriën, microschimmels en virussen. Een vies idee? Welnee! Die miljoenen kleine helpers beschermen je tegen ziektes, helpen bij vertering van je eten en praten zelfs met je hersenen. We zijn ons amper bewust van deze miljarden passagiers, die belangrijke functies in ons lijf in stand houden.
Op dit microniveau leren we dat kleine, ogenschijnlijk onbelangrijke (en verborgen) interacties een grote impact kunnen hebben op ons welzijn. Bij het verkennen van de toekomst moeten we ons dus bewust zijn van wat we (nog) niet weten en een open blik houden. Organisaties doen er daarom verstandig aan te plannen voor meerdere mogelijke toekomsten, zoals uitgewerkt door Peter Schwarz in zijn boek The Art of the Long View: Planning for the Future in an Uncertain World, en niet slechts voor één ‘meest waarschijnlijke’ toekomst. Hoogstwaarschijnlijk mis je dan een heleboel inzichten.
Veerkracht en participatief ontwerp
In ecosystemen werken verschillende soorten samen om evenwicht en veerkracht te behouden. Van het ondergrondse 'Wood Wide Web' waarin bomen met elkaar praten via schimmels, tot complexe voedselwebben: de natuur zit vol met inspiratie voor veerkrachtige en duurzame samenwerkingen – waar ook concurerende belangen spelen. De schimmels die bomen met elkaar verbinden zijn namelijk geen passief ‘internet’, maar slimme kapitalisten die schaarste aan suiker creëren om meer stikstof van de bomen te krijgen.
De natuur kent geen harde grenzen en diversiteit en samenwerking zijn essentieel voor het behoud van gezonde (eco)systemen. Daarom is het in toekomstdenken belangrijk om buiten de eigen kaders, sector en directe belangen te kijken. Arturo Escobar breekt in zijn Designs for the Pluriverse een lans voor participatief ontwerp dat generaties overschreidt. Een belangrijke boodschap: iedereen is een ontwerper. Je hebt altijd invloed op de wereld daarbuiten en die op jou. En ondanks tegengestelde belangen is samenwerken een must.
Ruimte inbouwen voor instortingen
Op planetair niveau zoomen we uit en zien we hoe alles met elkaar verbonden is in een oneindige cyclus. Dit speelt van groot tot klein, van economie tot ecologie. Een boom groeit en sterft, maar ook organisaties gaan door cyclische bewegingen. De Adaptieve Cyclus verklaart hoe alles door de vier fases van groei, stabiliteit, instorting en herorganisatie gaat – voordat die weer opnieuw begint. Dit betekent dat we afscheid moeten nemen van het idee van onbeperkte groei en dat we moeten leren bloeien binnen de grenzen van onze planeet. Bij het denken over de toekomst laten we ons dan ook niet alleen leiden door lineaire voortuitgang, maar bouwen we ruimte in voor instortingen en transformaties.
Als we kijken naar de huidige uitdagingen op het gebied van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en sociale ongelijkheid, wordt rap duidelijk waarom natuur-geïnspireerd toekomstdenken onmisbaar is. Door te leren van natuurlijke principes voor samenwerking, veerkracht en balans, kunnen we innovatieve oplossingen ontwikkelen die niet alleen ons menselijke welzijn bevorderen, maar ook de gezondheid van onze planeet verbetert. Het integreren van deze inzichten in organisatiemanagement is essentieel om een duurzamere en veerkrachtigere toekomst te bouwen.
Een duurzame toekomst met de toekomstecoloog
Hoe zou het zijn om een product te ontwikkelen of je organisatie anders in te richten met lessen uit de natuur? De toekomstecoloog inspireert en begeleidt organisaties met 3,8 miljard jaar innovatie. Meer weten? Neem contact op met Marjolein Pijnappels of bestel vandaag nog de gratis Groeikit met zaadjes voor een duurzame organisatie.
